Ikona jako wyraz prawdziwej sztuki i wiary chrześcijańskiej rozwija się od Soboru Chalcedońskiego (451r.), który rozstrzygnął najważniejsze spory na temat człowieczeństwa i bóstwa Chrystusa, sztuka więc odtąd będzie starała się przedstawiać świat zgodnie z wizją Ojca przekazywaną w Chrystusie. Wiek XI przynosi początek ikonografii na Rusi; choć artyzm Świętej Sofii z Kijowa i Nowogrodu wciąż jeszcze ściśle związany był z malarstwem w Bizancjum. Dopiero w renesansie za czasów rządów Paleologów (XIV w.) wyodrębnia się wysublimowana odrębność oblicza ikony ruskiej.
Znaczące piętno w historii ikony, odbił fakt ikonoklazmu. Ikonoklazm był reakcją na czasem przesadne i bałwochwalcze traktowanie kultu ikony. Efektem tego, zaistniał w VIII i IX wieku konflikt pomiędzy ikonoklastami a obrońcami ikon, w którym te dwa obozy nie były w stanie się zrozumieć, gdyż mówiły o dwóch różnych rzeczywistościach. Ikonoklaści pozbawili ikonę charakteru sakralnego, widzieli w niej jedynie portret, a przecież nie można portretować samego Boga. Negowali jakąkolwiek relację obecności pomiędzy pierwowzorem a ikonograficznym przedstawieniem. Pod względem religijnym ikonoklaści tolerowali wyłącznie sztukę niefiguratywną, jak krzyż bez ukrzyżowanego. Ikona natomiast istnieje na innej płaszczyźnie. Evdokimov tłumaczy to w ten sposób, że "ikona jest obrazem świadczącym o obecności: umożliwia modlitewną komunię, duchową komunię z Chrystusem lecz nigdy nie można powiedzieć że ikona Chrystusa jest samym Chrystusem", gdyż byłoby to bałwochwalstwem. Przeciwko ikonoklazmowi zmierzały działania cesarza Leona III Izauryjczyka (718-740), Konstantyna V Kopronymosa (740-775), którzy wydawali dekrety o charakterze zakazu ikonoklastycznego, traktaty zwalczające obrazy i ich kult, organizowali synody w tym samym celu. Ze stanowiskiem cesarzy polemizowali min. Św. Jan Damasceński, św. Nikifor. Dopiero za panowania Konstantyna VI Porfirogenety (780-798) natężenie soborów osłabło a papież Hadrian I zwołał w 787 r. sobór powszechny do Nicei, który przyjął dekret wyjaśniający sens tworzenia i wykorzystywania w życiu Kościoła obrazów i wyobrażeń plastycznych Boga i Świętych.
Na krótko jeszcze nurt ikonoklastyczny powrócił za panowania Leona V Armeńczyka (813-820). Ostatecznie Dekret Soboru Nicejskiego został potwierdzony przez sobór Konstantynopolski IV (869-970) i do dnia dzisiejszego w hołdzie przywrócenia kultu ikon, w Kościele Wschodnim ( w czasie pierwszej niedzieli Wielkiego Postu) obchodzone jest Święto Prawowierności Ortodoksji.
Literatura:
Evdokimov P. Sztuka ikony. Teologia piękna. Warszawa 1999.
Klauza K. Teologiczna hermeneutyka ikony. Lublin 2000
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz